ترانزیت چیست؟ ترانزیت یک فعالیت بین‌المللی در حوزه حمل و نقل کالا می‌باشد. قوانین و مقررات مربوط به ترانزیت کالا در هر کشوری مخصوص و متفاوت هستند اما تمام این مقررات بر اساس قوانین بین‌المللی وضع شده‌اند. کشوری که بتواند از ترانزیت کالا به خوبی استفاده کند، از مزایا آن بهره‌مند شده و درآمد و سود زیادی کسب خواهد کرد. بیایید ابتدا با مفهوم ترانزیت آشنا شویم!
ترانزیت کالا چیست؟
ترانزیت کالا در معنای حقوقی آن به معنای عبور کالا از یک کشور ثالث، در مسیر ارسال آن از کشور اول به کشور دوم است. برای مثال اگر یک کالا بخواهد از ایران به هند به صورت زمینی ارسال شود، ممکن است لازم باشد تا این کالا ابتدا از کشور پاکستان عبور کرده و سپس به هند برسد. در این حالت کالا باید در کشور پاکستان ترانزیت شود.
از این رو ترانزیت با صادرات و واردات کاملا متفاوت است و برای عبور کالا از کشور سوم (در مثال بالا، پاکستان) باید به آن کشور عوارض گمرکی یا حق ترانزیت پرداخت شود. این موضوع سبب شده است تا بسیاری از کشورها از ترانزیت کالا به عنوان یک منبع درآمدی بسیار مناسب برای اقتصاد خود بهره بگیرند که از مهم ترین این کشور ها می توان به امارات و سنگاپور اشاره کرد.
کشور ما ایران نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی که دارد، می تواند گزینه مناسبی برای ترانزیت باشد و در سالیان اخیر نیز تلاش زیادی برای کسب درآمد از این طریق صورت گرفته است.
ترانزیت کالا، به طور کلی به دو دسته ترانزیت داخلی و ترانزیت خارجی تقسیم می‌شود که در ادامه هر یک را به صورت جاگانه برایتان توضیح خواهیم داد.
ترانزیت داخلی کالا چیست؟
اگر ترانزیت کالا بین دو گمرک یک کشور باشد، به آن ترانزیت داخلی کالا می‌گویند. این نوع از ترانزیت صرفاً جنبه تشریفاتی دارد.
برای مثال اگر کالا از گمرک استان اردبیل به گمرک استان اصفهان انتقال پیدا کند، ترانزیت داخلی کالا انجام شده است. در این نوع ترانزیت، کالاهایی که قرار است جا به جا شوند، در مبدأ مورد بررسی قرار می‌گیرند. در واقع گمرک مبدأ وظیفه دارد تمامی کالاها را مورد بررسی دقیق قرار دهد تا اگر کالایی خلاف مقررات به آن اضافه شده باشد را به عنوان قاچاق اعلام کند.
یک نمونه از ترانزیت داخلی کالا در ایران به این صورت می‌باشد که شرکت‌های تولید کننده شیشه و بلور در شمال کشور نیاز دارند تا مواد اولیه خود را از معادن جنوب کشور تأمین کنند. پس باید ترانزیت سنگ معدن از گمرک جنوب کشور به گمرک شمال کشور انجام گیرد و بررسی بار نیز بر عهده گمرک مبدأ می‌باشد.
نکته قابل ذکر دیگر درباره ترانزیت داخلی کالا این است که تمامی کالاها در این نوع ترانزیت باید طبق زمانی که مشخص می‌شود به مقصد برسد.
در غیر این صورت (ینی زمانی که بار با تأخیر خیلی زیاد به مقصد برسد) تمامی بار به عنوان کالا قاچاق محسوب خواهد شد. اما ممکن است در جاده اتفاق پیش بینی نشده‌ای مثل تصادف رخ دهد در این صورت نیروی انتظامی برگه جریمه‌ای برای به راننده خواهد داد که با آن برگه به راننده 5 روز فرصت داده می‌شود تا کالاها را ترخیص کند.
مدارک لازم برای ترانزیت داخلی کالا
برای انجام هر گونه فعالیتی یک سری مدارک لازم است. مدارک لازم برای ترانزیت داخلی کالا در کشور ما به قرار زیر است.
- بارنامه
- فاکتور فروش کالا
- لیست عدل بندی
- ترخیصیه
- پروانه بهره برداری شرکت تولید کننده کالا
- قبض انبار گمرک
- گواهی مبدأ
- گواهی ثبت سفارش
به این نکته حتماً توجه داشته باشید که برای ترانزیت کالا ، در برگه بارنامه حتماً باید درج شده باشد که شرکت حمل و نقل مورد نظر، اجازه ترانزیت داخلی کالا را دارد.
پس از جمع آوری تمام مدارک و اظهارنامه توسط گمرک، تمامی کالاها به صورت دقیق مورد ارزیابی و بررسی دقیق قرار خواهند گرفت تا از تطابق کالاها با مدارکشان مطمئن شوند. به عبارت بهتر، کالا باید به گمرک مقصد بدون هیچ گونه دخل و تصرفی رسانده شود.
ترانزیت خارجی چیست؟
همان‌طورر که گفته شده ترانزیت یعنی جا به جایی کالا بین گمرک‌های مختلف. حالا اگر ترانزیت کالا بین سه کشور یا بیشتر اتفاق بیفتد، به آن ترانزیت خارجی کالا می‌گویند. در واقع این ترانزیت به این صورت می‌باشد که کالا از مبدأ حرکت داده می‌شود و بعد از طی کردن تقریباً سه کشور به مقصد می‌رسد.
کالاها در ترانزیت خارجی کالا باید طبق زمان مشخص شده از مرز‌های گمرکی وارد کشور‌های مورد نظر شوند و بعد طبق زمان مشخص شده از مرز‌های گمرکی همان کشورها خارج شوند.
نکته خیلی مهم در این نوع ترانزیت داشتن گذرنامه است. علاوه بر این رانندگان ترانزیت خارجی کالا باید از اداره گذرنامه استعلام گرفته و دفترچه خروج را حتماً دریافت نمایند.
در مقابل هم، اداره نیروی انتظامی وظیفه دارد که برای این رانندگان، گواهینامه و پلاک خودروی ترانزیتی صادر نماید. لازم به ذکر است که اگر در ترانزیت خارجی کالا، محموله مورد نظر دامی، نباتی و یا شیمیایی باشد، باید برای کسب مجوزهای لازم به مراجع مربوطه مراجعه کرد.
مدارک لازم برای ترانزیت خارجی
مدرک های مربوط به ترانزیت خارجی کالا با ترانزیت داخلی کمی تفاوت دارد. مدارک این نوع از ترانزیت کالا به قرار زیر می‌باشد.
- فاکتور خرید کالا
- بارنامه کالا
- لیست عدل بندی
- معرفی نامه
- ضمانت نامه یا تعهد قانونی
- وکالت نامه
- تصویر کارت بازرگانی
- مجوز عبور جهت ورود کالاهای ترانزیت
- مجوز بانک
- راهنمای CHR جاده‌ای و گذرنامه
ترانزیت بین المللی کالا چیست؟
ترانزیت بین المللی کالا ، همان ترانزیت خارجی می‌باشد؛ که در آن جا به جایی کالا بین مرز‌های دو یا چند کشور اتفاق می‌افتد. برای مثال ارسال کالاهای مختلف از ایران به کانادا یا برعکس، ارسال کالا از ایران به ترکیه یا برعکس نمونه‌هایی از ترانزیت بین المللی کالا می‌باشد که در مثال اول چند کشور و در مثال دوم تنها دو کشور درگیر جا به جایی کالا خواهد بود.
بنابراین محموله‌های کالا از طریق مسیر‌های مختلفی از گمرک کشور مبدأ خارج شده و به گمرک کشور مقصد خواهد رسید. در ترانزیت بین المللی کالا ، در صورت طولانی بودن راه مبدأ و مقصد کشور‌های دیگر به عنوان کشور‌های واسطه با برقراری قوانین و مقررات بین المللی و قوانین خود کشور، کالا را از کشور خود عبور می‌دهند.
روش‌های ترانزیت کالا
یک کالا برای رسید از مبدأ به مقصد، چهار راه پیش روی خود دارد راه هوایی، دریایی، ریلی و زمینی که در ادامه درباره هر یک توضیح خواهیم داد.
1. ترانزیت هوایی
یکی از متداول‌ترین روش‌های ترانزیت کالا در هر کشوری، ترانزیت هوایی می‌باشد. این شکل از ترانزیت کالا از طریق هواپیماهای باربری استفاده می‌شود. روش هوایی برای هر دو نوع ترانزیت کاربرد دارد اما بیشتر برای ترانزیت خارجی کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بخش عمده‌ی از محموله‌هایی که در ترانزیت بین‌المللی کالا از طریق هواپیماهای باربری جا به جا می‌شوند، مواد خوراکی و کشاورزی می‌باشند. دلیل آن هم این می‌باشد که برای حفظ کیفیت و جلوگیری از فساد اقلام ذکر شده، باید در سریع‌ترین زمان از مبدأ به مقصد برسند. بنابراین مزیت ترانزیت هوایی، سرعت بالای انتقال و حمل و نقل کالاها می‌باشد.
2. ترانزیت جاده‌ای
پرکاربردترین روش ترانزیت کالا، ترانزیت جاده‌ای (زمینی) می‌باشد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید، سالانه بیش از 600 میلیون تن کالا جابه‌جا، و 10 میلیون تن کالا ترانزیت می‌شود که در این بین حمل و نقل جاده‌ای نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد. دلیل پرکاربرد بودن ترانزیت جاده‌ای، این است که هزینه بسیار کمتری نسبت به سایر روش‌ها دارد؛ بنابراین می‌توان گفت که ترانزیت جاده‌ای یکی از رایج‌ترین و منعطف‌ترین شیوه، در ترانزیت کالا به حساب می‌آید.
ترانزیت جاده‌ای مزایا دیگری هم دارد که عبارت‌اند از:
- نیازی به سرمایه‌گذاری کلان نداشته و خیلی راحت با هزینه‌ای اندک، می‌توان ترانزیت جاده‌ای را انجام داد.
- تردد کامیون و تریلی حمل کننده کالا، در تمامی مناطق کشور امکان‌پذیر می‌باشد.
- ترانزیت جاده‌ای، برای کالاهایی که شرایط نگهداری خاصی ندارند (مواد غیر خوراکی)، مناسب‌تر از سایر روش‌ها است.
- زمان حرکت وسیله نقلیه (کامیون یا تریلی) و بارگیری کالا، متناسب با شرایط فرستنده کالا خواهد بود.
- درست است که سرعت انتقال در این شیوه از ترانزیت هوایی کمتر می‌باشد. اما نسبت به ترانزیت ریلی و دریایی، سرعت بیشتری دارد.
3. ترانزیت ریلی
ویژگی مهم ترانزیت ریلی کالا این است که نسبت به سایر روش‌های ترانزیت کالا از ایمنی و امنیت بیشتری برخوردار است. در این روش خطوط ریلی و قطارهای باربری، کالاهای مورد نظر را از فرستنده دریافت کرده و به مقصد خواهد رساند. البته فراموش نکنید که برای ترانزیت بین‌المللی کالا، باید زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی بین دو کشور مبدأ و مقصد و همچنین کشور‌های واسطه وجود داشته باشد. اما این روش معایبی هم دارد؛ عدم امکان تحویل اجناس به صورت درب به درب و عدم انعطاف زمانی از معایب ترانزیت ریلی می‌باشد.
4. ترانزیت دریایی
ترانزیت دریایی که حمل و نقل کالا از طریق کشتی انجام می‌شود، بهترین روش برای جا به جایی کالاهای زیاد و حجیم از کشور مبدأ به کشور مقصد خواهد بود. اما نکته‌ای که در این نوع ترانزیت وجود دارد این است که ترانزیت دریایی در کشورهایی انجام می‌شود که دارای بندرهای مرزی باشند؛ در نتیجه در کشور ما به‌خاطر وجود نداشتن این نوع بنادر، ترانزیت دریایی انجام نمی‌شود.
سخن پایانی
در پایان این نوشته می دانید که ترانزیت چیست و ترانزیت کالا به طور کلی به دو دسته ترانزیت داخلی و ترانزیت خارجی یا همان بین‌الملل تقسیم می‌شود که بسته به مرز‌های بین کشورها و همچنین نوع محموله ترانزیت بین دو کشور از روش‌های مختلف هوایی، زمینی، دریایی و ریلی انجام می‌گیرد که هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند و با توجه به شرایط وجود دارد باید انتخاب شود. به یاد داشته باشد که جمع آوری تمام مدارک در ترانزیت کالا به خصوص در ترانزیت بین‌المللی بسیار اهمیت دارد.
از این که تا پایان این مقاله با ما همراه بودید از شما بسیار سپاس گزاریم و امیدواریم که اطلاعات بسیار مفیدی در رابطه با ترانزیت کالا در اختیار شما عزیزان قرار داده باشیم.
سوالات متداول
انواع ترانزیت کالا کدامند؟
⇐ترانزیت داخلی کالا
⇐ترانزیت خارجی کالا
روش‌های ترانزیت کالا کدامند؟
⇐ ترانزیت هوایی
⇐ ترانزیت جاده ای
⇐ ترانزیت ریلی
⇐ ترانزیت دریایی
مدارک لازم برای ترانزیت خارجی کالا
⇐فاکتور خرید کالا
⇐بارنامه کالا
⇐لیست عدل بندی
⇐معرفی نامه
⇐ضمانت نامه یا تعهد قانونی
⇐وکالت نامه
⇐تصویر کارت بازرگانی
⇐مجوز عبور جهت ورود کالاهای ترانزیت
⇐مجوز بانک
⇐راهنمای CHR جاده‌ای و گذرنامه
