طبیعتا این موضوع واضح می باشد که برای انجام هر کاری لازم است اصول، قواعد و باید ها و نباید های آن را دانست و با دانش به روش انجام هر کاری به آن ورود کرد. بنابراین اگر قصد دارید به صادرات و یا واردات کالا بپردازید، در اولین قدم لازم است که با قوانین گمرک و مقررات وزارت صنعت، معدن و تجارت در این خصوص آشنایی داشته باشید چرا که صادر و یا وارد کردن قانونی هیچ گونه کالایی بدون انجام پروسه لازم آن در گمرک کشور، صورت نمی گیرد و انجام درست پروسه و تشریفات گمرکی و صرفه جویی در وقت و هزینه برای صادرات و واردات، ملزم به دانستن قوانین گمرک می باشد.
قانون مقررات صادرات و واردات
مسئولیت تهیه و تنظیم این قانون به عهده ی وزارت صنعت، معدن و تجارت است که مجموعه ای متشکل از سه وزارت خانه می باشد. وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال 1394، آیین نامه اجرایی مقررات صادرات و واردات را همراه با جداول تعرفه های گمرک منتشر کرد. این آیین نامه و جداول تعرفه ها، بر اساس سیستم توصیف و کدگذاری کالا تنظیم شده است. سازمان توسعه تجارت ایران، دفتر مقررات صادراتی و وارداتی، به شکل مستمر در حال به روز رسانی و اصلاح این مقررات است.
دانستن این مقررات برای انجام امور صادرات و واردات الزامی می باشد. این قوانین، نقشی تعیین کننده در اجرای برنامه های سازمان های دولتی و خصوصی دارند، مخصوصا برای اتاق بازرگانی، کشاورزی، صنایع و معادن ایران. آگاهی از این مقررات و قوانین گمرک لازمه ی این امر است که افراد بتوانند محصولات ساخت داخل را به خارج ارسال و محصولات مورد نیاز را وارد کنند.
لازم به ذکر است که این قانون در سال 1372 مورخ چهارم مهر ماه تصویب شده است و از آن روز تا کنون همواره در حال تغییر و اصلاح و به روز رسانی جهت کارایی بیشتر بوده است.
مواردی از قانون مقررات صادرات و واردات که قبل از انجام هر کار دیگری باید بدانید :
اگر قصد صادرات و یا واردات کالا دارید یا بر اساس علاقه شخصی و یا رشته تحصیلی تمایل به دانستن این مقررات دارید، مهم ترین نکات این قانون را برای شما جمع آوری کرده ایم تا با اشراف کامل به این نکات دست به عمل بزنید.
منظور از کالای صارداتی و وارداتی در قوانین گمرک چیست؟
منظور از این عبارت، کالا هایی است که در یکی از دسته بندی هایی که در زیر آورده ایم جای گیرد:
- کالا های مجاز: کالایی است که وارد و یا صادر کردن آن به هیچ گونه مجوزی نیاز ندارد.
- کالا های مشروط: برای وارد و یا صادر کردن این نوع کالا، نیاز به اخذ مجوز لازم از مراجع مرتبط دارید.
- کالا های ممنوع: به کالایی گفته می شود که دولت واردات و یا صادرات آن را ممنوع کرده باشد.
برای صادرات و واردات نیاز به کارت بازرگانی داریم؟
اگر مسافر باشید، همراه داشتن کالای “همراه مسافر” که جنبه ی تجاری ندارد و کالای مورد استفاده ی مسافر محسوب می شود، نیاز به کارت بازرگانی ندارد. به غیر از این حالت، هر کالای دیگری که برای وارد شدن به کشور و یا خارج شدن از کشور جنبه ی تجاری پیدا می کند، نیاز به کارت بازرگانی دارد تا اطلاعاتش در سامانه جامع گمرکی ثبت شود.
مسئولیت صدور کارت بازرگانی به عهده ی اتاق بازرگانی صنایع و معادن و کشاورزی ایران است که صدور آن تحت ضوابطی برای اشخاص حقیقی یا حقوقی امکان پذیر است. ملاک تجاری بودن کالا، تصویب نامه هیات وزیران و مرجع رسیدگی به اختلافات وزارت صمت است.
آیا برای ترانزیت کالا باید عوارض و مالیات پرداخت کرد؟
طبق مقررات تزانزیتی کشور و قوانین گمرک، ترانزیت کالا از یک مبدا به یک مبدا دیگر مجاز است و از پرداخت عوارض گمرکی و سود بازرگانی، معاف است.
ثبت سفارش برای ورود کالا را از کدام مرجع باید انجام داد؟
کلیه وارد کنندگان دولتی و خصوصی برای ثبت سفارش ورود کالا باید به وزارت صمت مراجعه کنند و پس از دریافت مجوز ورود که به منزله ی ترخیص کالا می باشد، دیگر نیازی به اخذ مجوز دیگری ندارند.
کالا های صادراتی باید پیمان ارزی داشته باشند؟
به جز نفت خام و فراورده های پایین دستی نفتی که قوانین مخصوص به خود را دارند، تمامی کالاهایی که از کشور صادر می شوند از پیمان سپاری ارزی معاف هستند.
در صورت بروز اختلاف بین صادرکننده و گمرک، مرجع حل اختلاف کجاست؟
در گذشته، در ماده ۱۴ و تبصره ۱ و ۲، مرجع حل اختلاف را در کمیسیون مرکب از ذی نفعان از گمرک و وزارت خانه های مربوطه می دانستند که این ماده طبق ماده پنجاه و یک قانون امور گمرکی که در تاریخ بیست و دوم آبان ماه سال ۱۳۹۰ به تصویب رسید، حذف شد.
قانون امور گمرکی، ماده 14(حذف شده):
مابه التفاوت اخذ شده توسط سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان و کلیه وجوه دریافتی گمرک، به استثنای آن چه که جنبه ی هزینه و کارمزد دارد، در رابطه با کالا ها، مواد، اجزا و قطعات خارجی مورد مصرف در ساخت، تکمیل، آماده سازی و بسته بندی کالا های صادراتی بر اساس دستورالعملی که در آیین نامه مشخص می شود، به صادرکننده مسترد میی گردد.
تبصره 1: در صورتی که اختلاف بین صادرکننده و گمرک وجود داشته باشد، موضوع در کمیسیونی مرکب از نمایندگان وزارت صنعت، معدن و تجارت، اتاق، وزارت خانه ذی ربط، گمرک ایران و مرکز توسعه صادرات مطرح و تصمیم نهایی اتخاذ می شود.
تبصره 2: وزارت اقتصاد و دارایی موظف است حساب متمرکزی به نام سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان و گمرک ایران جهت تامین وجوه پرداختی موضوع این ماده افتتاح و در صورت ارائه پروانه صادراتی و یا فیش پرداختی سازمان مذبور با تایید موسسات فوق الذکر، نسبت به استرداد وجوه مذکور اقدام نماید.
سود بازرگانی در قوانین گمرک به چه معنا می باشد؟
طبق ماده پانزدهم، وزارت صمت با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی، باید برای حمایت از تولید داخل و تسهیل و تسریع محاسبات مبالغ دریافتی از کالاهای وارداتی که هزینه یا کارمزدی دریافت می کند، مجموعه ای تحت عنوان سود بازرگانی را مشخص و به گمرک ابلاغ کند.
به طور دقیق منظور موارد زیر است:
- عوارض گمرکی
- مابه التفاوت سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان
- عوارض آسفالت، عوارض هوایی، بندری و بهداری
- عوارض شهرداری و هلال احمر
- حق ثبت سفارش
- حق انحصار
بین کالاهای وارد شده توسط مسافر، کدام از حقوق گمرکی معاف است؟
طبق ماده هفدهم، مسافرانی که به ایران سفر می کنند، علاوه بر وسایل شخصی، تا سقف مصوب هیات وزیران، با معافیت از حقوق گمرکی و سود بازرگانی برخوردار است. مشروط به این که کالای همراه مسافر، اعم از عطر و شکلات و رایانه و موبایل و کیف و کفش و لباس و غیره، جنبه تجاری نداشته باشد و برای مصرف شخصی باشد.
این فهرست را وزارت صمت هر ساله صادر می کند و اگر مسافر خارج هستید، حتما به این لیست نگاهی بیاندازید. طبق تبصره ۲ این ماده، اگر شما به منطقه آزاد هم وارد شوید، این قانون برای شما صدق می کند.
کدام کالاهای همراه مسافر برای خروج از کشور مجاز است؟
طبق تبصره ۳ ماده ۱۷ این قانون، هر مسافری که قصد سفر به خارج از کشور را دارد، چه تابعیت ایران را داشته و چه نداشته باشد، اجازه دارد علاوه بر وسایل شخصی خود، صنایع دستی و محصولات داخلی را با هر سقفی که دوست دارد، با این شرط که جنبه تجاری و صادرات نداشته باشد، تا سقف ارزشی مربوطه، از کشور خارج کند.
اما مثلا، همراه داشتن بیش از ۱۰۰ گرم زعفران صادراتی برای هر مسافر، ممنوع است. برای فرش و طلا نیز قوانینی از این دست وجود دارد. اگر مسئولان استانی از صادرکننده کالا، عوارض بگیرند، طبق ماده ۱۸، این کار غیر قانونی است.
برای صادرکنندگان جایزه در نظر گرفته می شود؟
کاملا درست است. طبق ماده ۱۹، این اجازه به دولت داده شده است تا برای تشویق صادرات، وجوهی را به عنوان کمک سود تسهیلات، در بودجه سنواتی خود منظور کند و به صادرکنندگان نمونه معرفی شده توسط وزارت صمت، پرداخت نماید.
حقوق گمرکی، سود بازرگانی و عوارض ویژه چطور محاسبه می شود و کاربرد آن چیست؟
طبق ماده 20 قانون مقررات صادرات و واردات، از ابتدای سال 1373، وارد کنندگان کالاهای تجاری غیر دولتی، 1 درصد از کل وجوه دریافتی را به عنوان سود بازرگانی، حقوق گمرکی و عوارض ویژه به دولت و به حساب درآمد عمومی کشور واریز می کنند که این مبلغ به طور کامل به صندوق ضمانت صادرات جهت تشویق صادرات کالای غیر نفتی پرداخت می شود.
کدام کالا برای ترخیص نیاز به تایید کیفیت دارد؟
هر کالایی که نیازمند دریافت گواهی بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشد، گواهی سازمان دامپزشکی را نیاز داشته باشد، لازم باشد گواهی بهداشت نباتی را از سازمان حفظ نباتات بگیرد و یا نیاز به گواهی انطباق سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران داشته باشد، باید برای ترخیص، بازرسی تایید کیفیت شود.
از نظر قوانین گمرک کدام گروه کالا، تجاری محسوب نمی شود؟
- واحد های تولیدی که کارت بازرگانی ندارند، تجهیزات صنعتی و ابزارآلات مورد نیاز خود را تهیه و راسا وارد کنند.
- کالا، نمونه تجاری برای بررسی و آزمایش باشد.
- دستگاه های اجرایی که طبق قانون نسبت به ورود یا صدور کالا اقدام می کنند.
- اگر صادر کننده ای مبتدی باشد، تا ۱۸۰ روز با مجوز وزارت صمت، می تواند کالاهایی که مصداق تجاری ندارد، صادر کند.
- لوازم آموزشی و فرهنگی و هنری و تحقیقاتی و پزشکی و بروشورها و نقشه های فنی و نمونه های فاقد بهای ذاتی، مصداق کالای تجاری نیست.
در ادامه قوانین کلی صادرات و واردات ایران را آورده ایم تا با مطالعه ی دقیق آن بتوانید تصویر روشن تری از قوانین گمرکی و مقررات تجاری داشته باشید.
قوانین کلی صادرات و واردات (قانون مقررات صادرات و واردات)
ماده شماره 1:
مقررات صادرات و واردات کالا و انجام خدمات مربوطه نسبت به کلیه صادرکنندگان ، واردکنندگان و نیز آنهایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است به موجب این قانون تعیین و کلیه قوانین مغایر با آن لغو می گردد .
ماده شماره 2:
کالاهای صادراتی و وارداتی به سه گروه زیر تقسیم می شوند :
۱- کالای مجاز : کالایی است که صدور یا ورود آن با رعایت ضوابط، نیاز به کسب مجوز ندارد .
۲- کالای مشروط : کالایی است که صدور یا ورود آن با کسب مجوز امکان پذیر است .
۳- کالای ممنوع : کالایی است که صدور یا ورود آن به موجب شرع مقدس اسلام ( به اعتبار خرید و فروش یا مصرف ) و یا به موجب قانون ممنوع گردد.
ماده شماره 3:
مبادرت به امر صادرات و واردات کالا به صورت تجاری مستلزم داشتن کارت بازرگانی است که توسط اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران صادر و به تایید وزارت بازرگانی می رسد.
ماده شماره 4:
وزارت بازرگانی موظف است تغییرات کلی آئین نامه اجرایی این قانون و جداول ضمیمه مقررات صادرات و واردات را قبل از پایان هر سال ، برای سال بعد و تغییرات موردی آنها را طی سال ، پس از نظر خواهی از دستگاههای ذیربط و اتاق ضمن منظور نمودن حقوق مکتسب تهیه و پس از تصویب هیات وزیران جهت اطلاع عموم منتشر نماید .
ماده شماره 5:
کلیه وزارتخانه های تولیدی موظفند همه ساله پیشنهادات خود را در خصوص شرایط صدور و ورود کالاهای مشابه تولید داخلی با توجه به نیازهای داخلی و مقتضیات کشور برای سال آینده حداکثر تا پانزدهم بهمن ماه همان سال به وزارت بازرگانی اعلام نمایند .
ماده شماره 6:
اولویت حمل کلیه کالاهای وارداتی کشور با وسایل نقلیه ایرانی است. دستورالعمل مربوط به استفاده از وسایل نقلیه خارجی اعم از دریایی، هوایی، جاده ای و راه آهن را شورای عالی هماهنگی ترابری کشور براساس آئین نامه مصوب هیات وزیران تهیه می نماید.
ماده شماره 7:
دولت موظف است اماکن خاصی را برای نگهداری امانی کالاهای مورد نیاز جهت تعمیر و تجهیز ناوگان های تجاری دریایی و هوایی کشور اختصاص دهد.
ماده شماره 8:
واردکنندگان کالاهای مختلف اعم از دولتی و غیر دولتی جهت اخذ مجوز ورود و ثبت سفارش باید منحصراً به وزارت بازرگانی مراجعه نمایند.
ماده شماره 9:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و گمرک ایران موظفند آمار ثبت سفارش گشایش شده و ترخیص کالا را حداکثر هر سه ماه یک بار به وزارت بازرگانی و سایر ارگانهای ذیربط و اتاق ارسال دارند.
ماده شماره 10:
دولت موظف است در آئین نامه اجرایی نکات ذیل را در خصوص مبادلات مرزی مشخص نماید :
۱- نقاط یا اعماقی از حاشیه های مرزی که ساکنین آنها مجاز به مبادلات مرزی هستند .
۲- نوع و مقدار کالاهای قابل صدور و ورود توسط خانوارهای مرزنشین یا شرکتهای تعاونی آنها، کارگران ایرانی شاغل مجاز در خارج، پیله‌وران و مرزنشین، ملوانان و کارکنان شناورهایی که بین سواحل جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورها در تردد هستند .
۳- شرایطی که اشخاص و گروههای یادشده باید داشته باشند .
۴- شرایط صدور و ورود کالا و انجام تعهدات .
ماده شماره 11:
به دولت اختیار داده می شود در هر یک از مناطق مرزی که ایجاد بازارچه مرزی را مفید تشخیص می دهد با رعایت اولویت نظیر استعداد محلی، ضرورت اشتغال و توسعه روابط تجاری با کشور همسایه نسبت به ایجاد آن اقدام نماید .
ماده شماره 12:
واردات قبل از صادرات مواد و کالاهای مورد مصرف در تولید، تکمیل، آماده سازی و بسته بندی کالاهای صادرات بصورت ورود موقت با ارائه تعهد یا سفته معتبر به گمرک از پرداخت کلیه وجوه متعلقه به واردات، جز آنچه که جنبه هزینه یا کارمزد دارد، معاف است .
ماده شماره 13:
کلیه کالاهای صادراتی کشور (به استثنای نفت خام و فرآورده های پایین دستی آن که تابع مقررات خاص خود است) از هر گونه تعهد یا پیمان ارزی معاف می باشند .
ماده شماره 14:
مابه‌التفاوت اخذ شده توسط سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان و کلیه وجوه دریافتی گمرک، به استثنای آنچه که جنبه هزینه و کارمزد دارد، در رابطه با کالاها، مواد، اجزاء و قطعات خارجی مورد مصرف در ساخت، تکمیل، آماده سازی و بسته بندی کالاهای صادراتی براساس دستورالعملی که در آئین نامه مشخص می شود، به صادرکننده مسترد می گردد .
ماده شماره 15:
وزارتخانه های بازرگانی و امور اقتصادی و دارایی موظف هستند ضمن عنایت به حمایت از تولیدات داخلی به منظور ساده کردن محاسبات مربوط به مبالغ دریافتی از کالاهای وارداتی از قبیل سود بازرگانی، عوارض گمرکی، مابه‌التفاوت سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولید کنندگان، حق ثبت سفارش، حق انحصار، عوارض شهرداری، عوارض شهرداری محل (تعاون)، عوارض هلال احمر، عوارض آسفالت، عوارض هوایی، عوارض بندری، عوارض بهداری و غیره به استثنای مبالغی که به عنوان حقوق گمرکی، هزینه یا کارمزد دریافت می شود در مورد هر کدام از ردیف های تعرفه گمرکی با مأخذ مناسب در مجموع تحت عنوان سود بازرگانی تعیین و جهت وصول به گمرک جمهوری اسلامی ایران ابلاغ نمایند .
ماده شماره 16:
چگونگی بررسی قیمت کالاهای وارداتی جهت ثبت سفارش در آئین نامه اجرایی که به تصویب هیأت وزیران می رسد ، مشخص می شود.
ماده شماره 17:
مسافری که وارد کشور می شود، علاوه بر وسایل شخصی می تواند تا سقف مصوب هیأت وزیران با معافیت از حقوق گمرکی و سود بازرگانی کالا وارد نماید، ترخیص کالاهای موضوع این ماده به شرط غیر تجاری بودن آن بلامانع است .
ماده شماره 18:
وضع و اخذ هر گونه عوارض از اقلام و کالاهای صادراتی به وسیله مقامات استانی و محلی ممنوع بوده و مرتکبین، به عنوان تخلف قانونی تحت پیگرد قرار می گیرند .
ماده شماره 19:
دولت می تواند همه ساله وجوهی را تحت عنوان تشویق صادرات در بودجه سنواتی منظور و به صورت کمک سود تسهیلات پرداختی بنا به پیشنهاد وزارت بازرگانی و تصویب هیأت وزیران به صادرکنندگان پرداخت نماید .
ماده شماره 20:
دولت مکلف است از ابتدای سال ۱۳۷۳ از واردکنندگان بخشهای غیر دولتی که بصورت تجاری کالا وارد می نمایند، برابر یک درصد (۱%) از مجموع وجوه دریافتی بابت حقوق گمرکی و سود بازرگانی کلیه کالاهای وارداتی را علاوه بر حقوق گمرکی و سود بازرگانی مقرر بعنوان عوارض ویژه دریافت و به حساب درآمد عمومی کشور واریز نماید. همه ساله معادل صد درصد (۱۰۰%) مبالغی که از این بابت به حساب درآمد عمومی کشور واریز می گردد، از محل اعتباری که به همین منظور در قانون بودجه هر سال پیش بینی می شود، با تصویب هیأت وزیران در اختیار دستگاههای اجرائی ذیربط قرار خواهد گرفت تا بر اساس آیین نامه اجرایی این قانون جهت تشویق و توسعه صادرات کالاهای غیر نفتی و همچنین راه اندازی صندوق تضمین صادرات، آموزش و تبلیغات بازرگانی به مصرف برسانند .
ماده شماره 21:
هیأت وزیران موظف است به منظور حمایت از تولیدکنندگان داخلی و تنظیم سیاست بازرگانی کشور، ضمن رعایت حال مصرف کنندگان، ظرف مدت ۲ ماه از تاریخ تصویب این قانون نسبت به تهیه لایحه قانونی حقوق گمرکی کالاهای وارداتی و همچنین اصلاح ماده ۳۷ قانون امور گمرکی و تسلیم آن به مجلس شورای اسلامی جهت تصویب اقدام نماید .
ماده شماره 22:
وزارت بازرگانی موظف است به منظور حفظ و صیانت فرش ایران و ایجاد زمینه مناسب برای حمایت از آن در بازارهای جهانی از صدور فرشهای صادراتی از ۳۰ رج به بالا بدون شناسنامه از تاریخ 1374/01/01 جلوگیری بعمل آورد. اتاقهای بازرگانی و صنایع و معادن از تاریخ فوق بنا به درخواست صادرکننده، به صدور شناسنامه بطور الزامی و تا تاریخ مزبور به صورت تشویقی اقدام خواهد نمود .
ماده شماره 23:
وزارت بازرگانی موظف است ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ این قانون نسبت به تهیه آئین نامه اجرایی آن اقدام و به تصویب هیأت وزیران برساند .
ماده شماره 24:
وزارت بازرگانی مسئول حسن اجرای این قانون و آئین نامه های اجرایی آن می باشد .
*قانون فوق مشتمل بر بیست و چهار ماده و بیست و پنج تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ چهارم مهر ماه یک هزار و سیصد و هفتاد و دو مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1372/07/11 به تایید شورای نگهبان رسیده است .
سخن پایانی
به طور کل، صادرات و واردات نیازمند آگاهی کافی از قوانین گمرک و قوانین صادرات و واردات کشور دارد تا بتوانید پروسه و تشریفات پیچیده گمرکی را به درستی و بدون صرف هزینه و وقت زیاد طی کنید تا به اهداف خود راحت تر دست یابید. هرچه بیشتر قانون را بدانید، کمتر در معرض خطر قرار می گیرید و باعث می شود تا به اشتباه و ندانسته اقدامی نکنید که مغایرتی با قوانین کشوری داشته باشد و بخواهد شما را به دردسر های مختلف بیاندازد. پس با مطالعه درست و دقیق قوانین مربوط به حوزه کاری خود و مشاوره با افراد حرفه ای این صنف، اول آگاهی لازم برای قدم برداشتن در این راه را به دست آورید و پس از آن اقدام به عمل کنید.
برای اخذ مجوز ورود باید به کجا مراجعه کنیم ؟
برای دریافت مجوز ورود باید به وزارت بازرگانی مراجعه کنید.
برای صادرات و واردات نیاز به کارت بازرگانی دارید؟
درصورتی که کالا همراه مسافر باشد خیر. درغیر اینصورت برای این امور نیاز کارت بازرگانی است.
از کجا کارت بازرگانی بگیریم؟
اتاق بازرگانی صنایع و معادن و کشاورزی ایران مسئولیت صدور کارت را دارد.
برای ترخیص کدام کالاها نیاز به تائید کیفیت دارند ؟
کالاهایی که نیاز به دریافت گواهی بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، گواهی سازمان دامپزشکی، گواهی بهداشت نباتی و یا نیاز به گواهی انطباق سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران داشته باشد، نیاز به تائید کیفیت دارند.
آیا کالاهای همراه مسافر مشمول قوانین گمرکی میشود؟
خیر. مسافر علاوه بر وسایل شخصی می تواند تا سقف مصوب هیأت وزیران کالاهایی را به شرط غیر تجاری بودن وارد کند.
